Shqip
English
Më 21 dhjetor 2023, Lëvizja Europiane në Shqipëri mbajti një forum diskutimi në ambientet e Europe House në lidhje me publikimin dhe prezantimin e disa dokumenteve të politikave dhe artikujve ligjorë në kuadër të projektit “Ndërtimi i Partneritetit mbi Çështjet Themelore: Fuqizimi i OSHC-ve për procesin e anëtarësimit në BE”, me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian – IPA Civil Society Facility 2021, me fokus në analizimin e reformave të kryera në Shqipëri në kuadër të integrimit europian, si dhe duke çuar vëmendjen drejt sfidave të hasura gjatë procesit të përafrimit të legjislacionit tonë kundrejt acquis të BE-së. Organizatat pjesëmarrëse nga shoqëria civile, akademikët, media dhe institucionet qeveritare diskutuan dhe përmirësuan rekomandimet e bëra në drejtim të fushave specifike për Kapitullin 23 (Gjyqësori dhe të Drejtat Themelore) dhe Kapitullin 24 (Drejtësia, Liria dhe Siguria).
Gledis Gjipali, në fjalën e tij hyrëse, theksoi domosdoshmërinë e përqasjes së zhvillimeve të fundit në një këndvështrim tjetër në kuadër të procesit të anëtarësimit në BE. Dokumentet aktuale të politikave të zhvilluara në këtë forum janë thelbësore për të theksuar pabarazitë në kuadrin politik, ligjor dhe strategjik në fusha të rëndësishme për të shkuar përtej bllokuesëve të BE-së, dhe më e rëndësishmja, për ofrimin e disa rekomandimeve të parashikueshme thelbësore se si të gjenden pjesët e pazbuluara nga enigma. Të gjitha palët e interesuara që marrin pjesë në këto forume, të cilat përkthejnë përvojat në produkt konkret, janë aktorë kryesorë, pasi përveç informimit mund të përfshihen në mënyrë aktive në fushat e procesit të integrimit në BE.
Elona Bano, Drejtore e Integrimit dhe Negociatave në Ministrinë e Drejtësisë, prezantoi dokumentin e saj të politikave në lidhje me garantimin e mbrojtjes penale të viktimave të krimit, ku përfshihet mbrojtja financiare dhe psikologjike si masa paraprake për t’i parandaluar ato të përballen sërish me të njëjtat rrethana traumatike. Ajo konfirmoi se është miratuar Strategjia e re për viktimat e krimit dhe se Kodi Penal do t’i nënshtrohet rishikimit deri në fund të vitit 2024 . Është e nevojshme të theksohet roli i viktimave të krimit në mënyrë që t’u nënshtrohen rehabilitimit të tyre sipas Kodit Penal. Parlamenti Europian dhe Këshilli i Bashkimit Europian miratuan Direktivën 2012/29/BE në 2012 në përgjigje të numrit në rritje të viktimave të krimit, duke përcaktuar standardet dhe të drejtat, si dhe për t’i ndihmuar e mbrojtur ato. Për më tepër, Këshilli i Europës thekson se termi “viktima të krimit” i referohet më shumë sesa thjesht viktimave të krimeve të mëdha të qëllimshme të dhunës; mbulon gjithashtu familjen e ngushtë ose personat nën kujdesin e viktimës direkte. Në fjalën e saj përmbyllëse, ajo nënvizoi se disa çështje që kanë të bëjnë me përcaktimin e anëtarëve të familjes dhe drejtësisë restauruese, përdorimin e teknologjisë audiovizive për veprat penale që përfshijnë trafikimin e qenieve njerëzore dhe abuzimin seksual, praninë e një të rrituri shoqërues për viktimat e rritura të krimit, aksesin në konsultim ligjor dhe procedurat e ankimit, mbështetje për skemat e kompensimit, parandalimi i viktimizimit dytësor dhe kontakti i drejtpërdrejtë midis të akuzuarit dhe anëtarëve të familjes së viktimës duhet të transpozohen në legjislacionin shqiptar në mënyrë që ai të harmonizohet me acquis të BE-së.
Elda Zenelaj, Drejtoreshë e Sekretariatit Teknik të Këshillit Kombëtar të Integrimit Europian, trajtoi lirinë e shprehjes të përfshirë në Kapitullin 23 të acquis të BE-së. Ajo paraqiti një analizë ligjore në dokumentin e saj të politikave që fokusohet tërësisht në kuadrin e BE-së. Shqipëria është disi dhe mesatarisht e përgatitur për sa i përket lirisë së fjalës, sipas raportit më të fundit të Komisionit Europian. Ajo vuri theksin te pavarësia e medias, pluraliteti dhe standardi i gazetarisë që ende po pengoheshin nga përqendrimi i lartë i pronësisë së medias në vetëm disa drejtues, si dhe frikësimi dhe rrethanat e paqëndrueshme të punës. Ajo diskutoi disa direktiva të BE-së për lirinë e shprehjes së medias në punimin e saj, të tilla si Direktiva 2018/1808/BE mbi Shërbimet Mediatike Audiovizive, e cila përfshin dispozita për mbrojtjen më të mirë të të miturve, dhe Direktiva 2018/1972/BE i Parlamentit dhe Këshillit Europian, i cili fokusohet në “Krijimin e Kodit të Komunikimeve Elektronike të BE-së”. Neni 19 i Paktit Ndërkombëtar për të Drejtën Civile dhe Penale është referuar në legjislacionin shqiptar dhe Kodi Civil, Kodi Penal, Kodi i Procedurës Penale, Kodi Zgjedhor dhe Kodi i Procedurës Administrative përfshijnë dispozita ligjore që kanë të bëjnë me lirinë e shprehjes dhe lirinë e medias. Ajo u përqendrua në rekomandimet e bëra në këtë fushë, të cilat përfshijnë ndryshimin e Ligjit për Mbrojtjen e të Dhënave Personale në përputhje me Rregulloren e BE-së 2016/679, përputhjen e plotë të dispozitave të neneve 119 dhe 120 të Kodit Penal në lidhje me “Fyerjen dhe Shpifjen” sipas standardeve europiane, përafrimin e dispozitave të nenit 617 të Kodit Civil për publikimin e informacionit mashtrues ose të pasaktë me legjislacionin europian, kryerjen e monitorit sistematik dhe efikas, si dhe sigurimin e raportimit transparent të çështjeve gjyqësore në të cilat janë palë gazetarë dhe profesionistë të tjerë të medias; si dhe përmirësimi i kushteve të punës në përputhje me Kodin e Punës duke mbrojtur të drejtat sociale të gazetarëve.
Romario Shehu, studiues për çështjet e sigurisë, trajtoi temën e parandalimit efektiv të krimit të organizuar si një nga kërkesat kryesore për anëtarësimin në BE. Ai theksoi se ndërsa “qasja e ashpër” e luftimit të krimit të organizuar, sabotimi i operacioneve të tyre dhe mbrojtja e publikut nga dëmtimi vazhdon të jetë një pjesë thelbësore e përpjekjeve të qeverisë për të luftuar këtë çështje, është po aq e rëndësishme të fokusohet në “qasjen e butë” duke marrë masa parandaluese. Ai pranoi gjithashtu se Rrjeti Europian për Parandalimin e Krimit u krijua për të ndihmuar nivele të ndryshme të shkëmbimit të njohurive dhe praktikave më të mira. Ai theksoi se sipas Qendrës së Gjenevës për Kontrollin Demokratik të Forcave të Armatosura, një qeverisje kompetente e sektorit të sigurisë duhet t’u përmbahet kritereve të mëposhtme: llogaridhënies, transparencës, sundimit të ligjit, pjesëmarrjes, përgjegjshmërisë, efektivitetit dhe efikasitetit. Ai vëren se duhet bërë shumë më tepër për të rritur besimin e publikut në institucionet e sigurisë në Shqipëri. Shtuar kësaj, më pak se gjysma e shqiptarëve i kanë besuar Policisë së Shtetit gjatë tre viteve të fundit. Industria e sigurisë shpesh kërkon të kufizojë aksesin në informacion në lidhje me operacionet e saj për publikun e gjerë, por fshehtësia e tepërt mund të rezultojë kundër dhe të inkurajojë sjellje të pahijshme. Në lidhje me këtë, 253 punonjës policie janë referuar në prokurori në janar 2023 nga Agjencia e Mbikëqyrjes Policore (AMP), organizata zyrtare shtetërore e ngarkuar me monitorimin e veprimtarisë së policisë. Në fjalën e tij përmbyllëse, ai vuri në dukje se për të përmbushur këto detyrime, Shqipëria duhet të sigurojë që shoqëria civile të përfshihet në mënyrë aktive në zhvillimin dhe zbatimin e masave të sigurisë, duke krijuar një mjedis që është më gjithëpërfshirës dhe mbështetës për të.
Evis Fico, eksperte e politikave, trajtoi tërësisht temën e informalitetit në kuadër të betejës kundër korrupsionit, pastrimit të parave dhe zhvillimit të integritetit. Ajo përshkroi hapat që ka ndërmarrë qeveria shqiptare për të luftuar korrupsionin, duke përfshirë reformën në drejtësi, reformën e sektorit financiar nëpërmjet sistemit fiskal dhe dixhitalizimit të mekanizmave të kontrollit, si dhe reformën e administratës publike nëpërmjet rritjes së integritetit dhe transparencës së punonjësve. Ajo nënvizoi se nxitësit kryesorë të informalitetit janë ndryshimet e vazhdueshme në ligj, tendencat në rritje të normave të interesit dhe konkurrenca joformale. Ajo theksoi se krijimi i bazave të të dhënave të specializuara për llogaritë bankare dhe pronarët përfitues në vitin 2021 krijoi një bazë të fortë për parandalimin e anonimitetit të pronësisë, ofrimin e provave për pronësinë dhe ofrimin e mundësisë për verifikim pranë agjencive përkatëse ligjzbatuese. Më 31 janar 2022, qeveria shqiptare miratoi Programin e Reformës Ekonomike 2022–2024, i cili përfshinte konsultimin dhe zbatimin e një qasjeje gjithëpërfshirëse për të adresuar komponentët e informalitetit. Ajo arriti në përfundimin se është e nevojshme të krijohet një kuadër funksional pune dhe të miratohet një strategji për të luftuar informalitetin. Gjithashtu në rekomandimet e saj ajo vuri theksin te lufta kundër pastrimit të parave, e cila trajtohet në çdo raport të FATF-së; miratimi i Planeve të Integritetit në luftën kundër korrupsionit në fusha kyçe si doganat, taksat në sistemin e shëndetësisë dhe arsimit; përdorimi i mbikëqyrjes në kohë reale të transaksioneve financiare ndërmjet tatimpaguesve për të luftuar evazionin fiskal, mashtrimin fiskal dhe informalitetin; si dhe miratimi i Regjistrit të Pasurive të Tatimpaguesve për të përcaktuar vlerën e vërtetë të pasurive që kanë nën zotërim si hapa të rëndësishëm për tu ndërmarrë në këtë fushë.
Pjesëmarrësit treguan interesin e tyre duke marrë pjesë aktivisht në diskutime rreth katër dokumenteve të politikave që u paraqitën, veçanërisht mbi temat e zgjerimit të mbrojtjes së viktimave si një e drejtë themelore e njeriut, rritjen e çështjeve penale dhe civile në Shqipëri që përfshijnë gazetarët si palë, dhe mbi idenë se tema e sektorit të sigurisë shtrihet përtej marrjes së masave parandaluese nga aktorët e shoqërisë civile, të cilat shqyrtohen si burime dytësore. Gjithashtu, ata shprehën interes për statusin aktual të procesit të anëtarësimit të Shqipërisë në BE dhe si perceptohet vetoja greke nga panelistët.
